شبهه102

خلاصه پرسش

آیا دلایل و مستندات کافی برای اثبات تولد امام علی‌(ع) در کعبه وجود دارد؟ آیا تولد در کنار بت‌ها افتخاری به شمار می‌آید؟

پرسش

راوی حدیث تولد حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) در کعبه؛ شخصی است به نام یزید بن قعنب که تمام علمای علم رجال او را فردی کذاب دانسته که معتقدند او مشرک بود و مشرک هم از دنیا رفته باشد. لذا نمی‌توان این حدیث را پذیرفت، پس چرا شیعیان بر این باورند که حضرت علی(ع) در کعبه متولد شده است؟ علاوه بر اشکال سندی؛ دارای اشکالات محتوایی نیز هست؛ مانند: 1. حضرت علی(ع) ده سال قبل از بعثت به دنیا آمد. در آن زمان مسجد الحرام بتکده مهم اعراب بود و کعبه محل نگهداری بت‌ها. تمامی کسانی که به دور کعبه طواف می‌کردند بت‌پرست بودند؛ حال سؤال این است آیا فاطمه بنت اسد جزو بت‌پرستان بوده که برای عبادت به آن‌جا رفته بود؟ و در این صورت؛ تولد در کنار بت‌ها امتیاز محسوب می‌شود؟! 2. در بین اعراب این رسم وجود داشته که زنان در دوران حاملگی در خانه می‌ماندند و در جمع مردم حاضر نمی‌شدند؛ حال چگونه ممکن است فاطمه بنت اسد در آخرین لحظات بارداری به درون بتکده رفته باشد؟ 3. چرا در قرآن از این معجزه سخنی به میان نیامده است؟ و چرا خود حضرت علی(ع) حتی یک‌بار نگفته است من مولود کعبه‌ام؟ و اشکالات دیگر.

پاسخ اجمالی

با این‌که بت‌های بسیاری در داخل کعبه و اطراف آن قرار داده شده بود؛ اما نکته مهم این است که اعتبار کعبه از بت‌ها نبود، بلکه کعبه خود اعتبار بسیار و موقعیتی شگرف داشت. در همین راستا تولد در کعبه، فضیلتی است گران‌بها برای امام علی(ع) و مادرشان فاطمه بنت اسد که دلایل گوناگونی آن‌را اثبات می‌کنند، مانند: روایاتی از امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، نقلی تاریخی از یزید بن قعنب، اشعاری کهن که از امام علی(ع) به عنوان متولد در کعبه یاد کرده‌اند. و نقل متواتر این واقعه به‌ گونه‌ای که اندیشمندان بزرگ شیعی، تردیدی در این موضوع نکرده و افرادی؛ مانند حاکم نیشابوری (م 405ق) از بزرگ‌ترین راویان اهل سنت نیز به این تواتر تصریح کرده‌اند.
 

پاسخ تفصیلی

قبل از ورود به بحث، لازم است به نکاتی توجه شود:
1. امام علی(ع) دارای فضایل بسیاری است که در منابع شیعه و اهل سنت بیان شده، و حتی کتاب‌ها در این زمینه نوشته شده است. حال اثبات تولد امام علی(ع) در درون کعبه، بر این فضایل می‌افزاید، اما عدم اثبات آن، منافی فضایل دیگر نبوده و از شخصیت و مقام ایشان، کاسته نخواهد ‌شد.
2. تولد در کعبه، فضیلتی است گران‌بها برای ایشان و مادرش؛ فاطمه بنت اسد.
3. این‌که بت‌های بسیاری در داخل و اطراف کعبه قرار داده شده بود؛ ردی بر این فضیلت نیست؛ زیرا اعتبار کعبه از بت‌ها نبود؛ کعبه خود اعتبار بسیار و موقعیتی شگرف داشت و اعتبار بت‌ها از کعبه پایین‌تر بود.[1]
4. برخی از غیر شیعیان چنین اظهار می‌کنند که تولد در کعبه امکان نداشت و نمونه تاریخی ندارد. در پاسخ چنین افرادی باید گفت؛ منابع اهل سنت تولد حکیم بن حزام را نیز در کعبه می‌دانند: «حکیم بن حزام در داخل کعبه متولد شد و یک‌صد و بیست سال عمر کرد».[2]
این مطلب مورد اتفاق اهل سنت است و آنان بنابر این روایت، باید اصل وقوع چنین امری را بپذیرند.
البته بنابر اعتقاد شیعیان، این نقل صحیح نبوده و حکیم در کعبه متولد نشده است.[3]