محورشرارت (گوانتانامو)

بعد از جنگ‌های عراق و افغانستان، موضوع استفاده روزافزون آمریکا از شکنجه و روشهای غیرانسانی برای بازجویی، توجه زیادی به خود جلب کرده است.

   به طور مثال، «فیلیپ سندز»، استاد دانشکده حقوق دانشگاه لندن، در کتابی با عنوان «تیم شکنجه» که در سال 2008 به رشته تحریر درآورد، از روش‌هایی برای شکنجه در زندان «گوانتانومو» پرده برداشت که به دست نوجوانانی به ندرت بالای بیست سال انجام می‌شد.

به این نوجوانان این‌طور القا شده بود که اعمال آنها نه تنها قانونی، بلکه وطن‌پرستانه بود و باید این کار را انجام می‌دادند تا کشورشان را از شرّ خبائث نجات دهند.

تنها، فردی که از اختلالات شخصیتی عمیق و ریشه‌دار نظیر اختلال سایکوپات (جامعه‌ستیز) رنج می‌برد می‌تواند با خونسردی به عمل شنیع روا داشتن خشونت و بی‌رحمی علیه فردی همنوع دست بزند، امّا آیا می‌توان گفت تمام این نوجوانان از چنین اختلالاتی رنج می‌برده‌اند؟

زندانیان به گواناتنومو برده می‌شوند؛ منبع: Public Domain

پاسخی که «سندز» در این کتاب به این پرسش می‌دهد منفی است، امّا وی با نگاهی جامعه‌شناختی از این مسئله پرده برمی‌دارد و به ایده‌هایی که پس از حوادث یازده سپتامبر در جامعه آمریکا شکل گرفته و با بوق‌های رسانه‌ای مدام در میان جامعه عام تبلیغ می‌شد، اشاره می‌کند.

پس از یازده سپتامبر، «سناریوی بمب رو به انفجار» در فرهنگ عمومی شکل گرفته بود و دائم اینطور القا می‌شد که فاجعه‌ای در راه است؛ مردم به این باور رسیده بودند که هر لحظه ممکن است انفجار بمبی در جایی هزاران نفر را به کشتن دهد. 

مردی در زندان هست که این موضوع را می‌داند اما در مورد آن سخن به لب نمی آورد؛ اگر جان هزاران نفر در معرض خطر باشد، آیا شکنجه قابل توجیه نیست؟

شکنجه‌گران چنین می‌اندیشیدند و بنابراین ابایی از انجام آنچه به آنها گفته می‌شد، نداشتند؛ بنابراین آنها تمامی روشهای زیر، هر چند غیر انسانی را به طور تمام و کمال به اجرا گذاشتند. (این روشها در گزارش «هیئت تحقیق کمیته نیروهای مسلح مجلس سنا» درباره رفتار با بازداشت‌شدگان زندانهای آمریکا» مورد تأیید قرار گرفته‌اند)

 

محورشرارت (شکنجه)

روش‌های آمریکا برای شکنجه‌ روحی و روانی زندانیان در ابوغریب و گوانتانامو + تصاویر

در یکی از روش‌ها، زندانی را از قفس (احتمالاً باید گفت قفس و نه سلول زندان) بیرون می‌کشند و به اتاقی که با تخته سه‌لایی پوشیده شده منتقل می‌کنند. شکنجه‌گران، زندانی را به دیوار اتاق پرتاب می‌کنند گویی می‌خواهند او را در هم بشکنند ولی تخته سه لایی به شکل جزیی ضربه‌ها را تخفیف می‌دهد و به شکلی که به حالت از خودبی‌خود بیفتد بی‌آنکه استخوان‌هایش شکسته شود.

فکر می‌کنید از وقایع گوآنتانامو مطلع هستید و تعجب می‌کنید که چرا رئیس جمهور اوباما نمی‌تواند این شکنجه‌گاه را تعطیل کند. ولی در اشتباه هستید. زیرا نمی‌دانید تا چه اندازه این ساخت و سازها جزء ضروریات دولت کنونی ایالات متحده است.

زندانی در خروج از یک جلسۀ آماده سازی در گوآنتانامو

همه این عکس‌های شکنجه را که در اینترنت منتشر شده دیده‌اند و بخاطر می‌آورند. این عکس‌ها به عنوان جام پیروزی از سوی چند سرباز آمریکائی به نمایش گذاشته شد. با این وجود، رسانه‌های بزرگ به این علت که نمی‌توانستند به اصلیت آن اطمینان داشته باشند از انتشار آنها خودداری کردند.

در سال 2004، شبکۀ سی بی اس CBS گزارشی را به این موضوع اختصاص داد. انتشار این گزارش نقطۀ آغازی بود برای به جریان افتادن افشاگری‌های گسترده در مورد بد رفتاری با عراقی‌ها. زندان ابوغریب نشان می‌داد که دعاوی مرتبط به جنگ علیه دیکتاتوری صدام حسین، در واقع چیزی نبوده و نیست بجز جنگ اشغالگرانه با تمام پیامدها و کاروانی از اعمال جنایتکارانه. واشنگتن با خونسردی تمام اطمینان داد که این اعمال توسط چند نفر و خارج از فرماندهی صورت گرفته و آنها را «سیب گندیده در سبد» نامید. به همین مناسبت، چند سرباز بازداشت و مورد محاکمه قرار گرفتند تا درس عبرتی برای دیگران باشد. این پرونده تا افشاگری‌های بعدی بسته شد.

همزمان سیا و پنتاگون برای آماده سازی افکار عمومی در زمینۀ تغییر ارزش‌های اخلاقی در ایالات متحده و کشورهای هم پیمان اقدام کردند. آژانس یک مأمور رابطه با هالیوود را انتخاب کرد، سرهنگ چاز براندون Chase Brandon (پسر عموی تومی لی جونز Tommy Lee Jones) و نویسندگان و فیلمنامه‌نویس‌های مشهوری مانند تام کلانسی Tom Clancy را برای نوشتن فلیمنامه‌های جدید و سریال‌های تلویزیونی به خدمت گرفت. هدف، زدن مهر اتهام به فرهنگ اسلامی و در نتیجه عادی‌سازی شکنجه در مبارزه علیه تروریسم بود.

به عنوان مثال، ماجراهای جک بائر Jack Bauer در سریال 24 ساعت که سخاوتمندانه از سوی آژانس اطلاعاتی بودجه دریافت می‌کرد و در هر فصل از فیلم مرز قابل قبول (در مقبولیت‌سازی اعمال شکنجه) فراتر از همیشه به نمایش گذاشته می‌شد. در نخستین اپیزودها، قهرمان فیلم افراد مظنون را برای ربودن اطلاعات تهدید می کند. در اپیزودهای بعدی، تمام شخصیت‌ها یکدیگر را با ملاحظات بیش از پیش کمتری مظنون می‌پندارند و شکنجه می‌کنند و بیش از پیش به اصل انجام وظیفه با اطمینان اتکا می‌کنند. در تخیلات جمعی، قرن‌ها انسان‌گرائی کنارزده شد و بربریت جدیدی خود را تحمیل کرد. وقایع‌نگار واشنگتن پست، چارلز کراوتهامر Charles Krauthammer که در عین حال روانپزشک نیز هست استفاده از شکنجه را در دوران هرج و مرج جنگ علیه تروریسم به عنوان «جبر اخلاقی» معرفی کرد.

سپس تحقیقات سناتور سوئیسی دیک مارتی Dick Marty در شورای اروپا تأیید کرد که سازمان سیا هزاران نفر از سرتاسر جهان را ربوده است که ده‌ها و حتی صدها تن از آنها در کشورهای اتحادیۀ اروپا به سر می‌برده‌اند. پس از این افشاگری، سیلی از افشاگری‌ها در مورد جنایاتی که در زندان‌های گوآنتانامو (در کارائیب) و بگرام (در افغانستان) روی داده بود آغاز شد. افکار عمومی در کشورهای عضو ناتو تعبیری را که رسانه‌های آتلانتیست مطرح می‌کرد پذیرفتند که البته بخوبی با موضوع فیلم‌هائی که دیده بودند تطبیق می‌کرد: یعنی برای نجات جان بی‌گناهان، واشنگتن شیوه‌های مخفیانه به کار می‌برد‌: افراد مظنون را می‌ربود و به شیوه‌هائی که اخلاق انسانی آن را نفی می‌کند ولی کارایی آن را ضروری می‌دانست.

سناتور دیک مارتی

با چنین روایت ساده‌اندیشانه‌ای بود که باراک اوباما در اردوی انتخاباتی علیه دولت بوش موضع‌گیری کرد. و بر این اساس، منع شکنجه و تعطیل‌کردن زندانی‌های سرّی به پرچم مبارزۀ انتخاباتی او تبدیل شد.

از زمان انتخاب او، طی دوران انتقال، اوباما حقوقدانان مجربی را پیرامون خود بسیج کرد و به آنها مأموریت داد تا استراتژی مناسبی را برای خاتمه دادن به این دوران بربریت به کار ببندند. پس از استقرار در کاخ سفید نخستین دستورات اجرائی او در ارتباط با همین موضوع بود. پا فشاری روی این موضوع موجب تحت تأثیر قراردادن افکار عمومی بین‌المللی شد و محبوبیت رئیس جمهور جدید تصویر ایالات متحده را در جهان به شکل مثبتی متحول ساخت.

ولی یک سال پس از ریاست جمهوری باراک اوباما، اگر به پروندۀ چند صد مورد فردی رسیدگی شد، ولی در اصل و اساس قضیه هیچ تحولی روی نداد. گوآنتانامو همچنان به فعالیت‌های خود ادامه داد و بطوری که انتظار می‌رفت فوراً تعطیل نشد. انجمن‌های دفاع از حقوق بشر در این مورد رسماً اعلام کردند که خشونت علیه زندانیان به شکل وخیم‌تری ادامه یافته است.