شبهه62

پرسش : چرا در احکام شرعی ادیان مختلف الهی ، اختلاف‌ها و تفاوت‌هایی دیده می‌شود ؟

پرسش

علت تغییر احکام الهی در طول تاریخ چیست؟ و آیا اصلاً تغییری بوده است یا نه؟ به عنوان مثال؛ چرا در مسیحیت خوردن شراب حلال بوده، ولی بعد ممنوع شده است و آیا اصلاً خوردن آن‌را خدا حلال شمرده و یا چون تا آن زمان حرام نکرده بوده، در این دین حلال بوده است؟ علم خداوند در وضع احکام که تغییر نکرده است، نیازهای بشر و به بیانی بایدها و نبایدهای زندگی بشر نیز تغییر نکرده است، پس تغییر و کم و زیاد شدن احکام به چه علت است؟

پاسخ :

 احکامی که از جانب خدای متعال توسط پیامبران(ع) به مردم ابلاغ می‌شود، تابع مصالح و مفاسد است؛ یعنی آن کارها و اعمالی که به آن دستور داده شده، به دلیل وجود مصالح و آثار مثبتی است که در آن کار وجود دارد، و آن اعمالی که از آنها نهی و دستور ترکشان صادر شده، به دلیل مفاسد و مضراتی است که در انجام آن وجود دارد؛ از این‌رو بیشتر احکام ادیان آسمانی، بویژه در کلیات، با یکدیگر مشترک‌اند و تفاوتی با هم ندارند. احکامی؛ مانند وجوب نماز، روزه، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، حرمت روابط نامشروع، قتل بی‌گناهان، دروغ، دزدی و... .
اما به دلیل تفاوت شرایط و میزان ظرفیت و استعداد اقوام و گروه‌های مختلف در طول تاریخ، تفاوت‌هایی در برخی احکام دیده می‌شود. گاهی این اختلاف‌ها، به دلیل شرایط موجود است؛ مانند این‌که ابتدا دستور داده می‌شود که نماز به سمت بیت‌المقدس خوانده شود، ولی پس از تغییر شرایط، قبله عوض شده و دستور داده می‌شود به سمت کعبه نماز خوانده شود. گاهی احکام، با توجه به شرایط افرادی که مخاطب هستند، متغیر می‌شود. مثلاً خداوند خوردن حیوانات ناخن‌دار و برخی از اجزای گاو و گوسفند را بر یهودیان حرام کرد و علت آن‌را ستم‌کاری این افراد عنوان کرد.[1] سپس وقتی که حضرت عیسی(ع) به پیامبری برگزیده شد، به بنی ‌اسرائیل بشارت داد برخی از آنچه بر آنان حرام شده بود، به دستور خدا برایشان حلال ساخته است.[2] و برخی دیگر بر اساس ظرفیت افراد و میزان عقل آنها تغییر می‌کند و رو به کمال می‌رود. همان‌گونه که نوع متون درسی و نیز قوانین و شیوه آموزش، بین سطوح مختلف آموزشی، مثلاً بین دبستان و راهنمایی و دانشگاه، متفاوت است و متناسب با شرایط و توانایی‌های افراد در نظر گرفته شده است. براین اساس همان‌طور که نمی‌شود دروس دانشگاهی را برای دانش آموزان ابتدایی و راهنمایی تدریس نمود، همچنین نمی‌توان شریعت و دین خاتم را که کامل‌ترین دین است برای امت‌های پیامبران پیشین تشریع نمود.
اما درباره حرمت شراب، باید گفت؛ خوردن این مایع نجس، در همه ادیان حرام بوده، ولی توسط افراد دنیاپرست، احکام دین دچار تحریف شده و به گونه‌ای انحراف ایجاد شده که تصور می‌شود، بسیاری از کارهای حرام، در این ادیان جایز بوده است.

1.قران،سوره انعام،146
2.قران،آل عمران،50

www.islamquest.net

شبهه61

پرسش : چرا ابلیس با آن که در ملکوت بود و حقایقی از جبروت الهی را می‌دانست و می‌دید، نافرمانی کرد و حال آن که علم ما بسیار کم و گاه در حد نقل قول دیگران است؟

پاسخ :

همین خود درس بزرگی است تا بدانیم «انسان به طرف آن چه دوست دارد می‌رود، نه آن چه می‌داند».

انسان نیز در این رفتار فرقی با ابلیس ندارد و حتماً لازم نیست که جلوه‌هایی از اولوهیت، ربوبیت و جبروت الهی را در عالم دیگری ببیند. در همین عالم ماده نیز می‌بیند و اگر کمی تعمق و تأمل کند، لایه‌های درونی نیز برایش مکشوف می‌گردد، اما روی بر می‌گرداند و به دنبال نفس می‌رود.

یکی به اندازه یک چوپان یا کشاورز خورشید را می‌شناسد و یکی به اندازه یک دانشمند فیزیک و یکی هم ممکن است با جهالتی که دارد، اصلاً با خورشید قهر کند و برود در یک غاری زندگی کند [هر چند که از فواید خورشید خواسته یا نخواسته بهره‌مند می‌گردد].

اما، این شناخت‌ها، با تمامی تفاوت مراتب‌شان، به هیچ وجه سبب نمی‌شوند تا انسان به سوی آنها برود یا نرود. بلکه هر کسی سراغ آن چه می‌رود که آن را دوست دارد. به قول عرفا: «محبّ مایل به لقا و وصال محبوب است»، لذا «محبّت انگیزه و هدف حرکت است و نه صرف شناخت».