شبهه106

پرسش

تاریخ پیدایش شیعه در چه زمانی بوده است؟

پاسخ اجمالی

در مورد پیدایش تاریخى شیعه و ظهور آن نظریات گوناگونى از سوى مورّخان ارائه شده است.[1] شیعه امامیه معتقد است که بذر اولیّه تشیع را خداوند در قرآن کریم نشانده و پیامبر اکرم(ص) در طول دوران رسالتش آن‌را آبیارى کرده است.[2] بنابراین شجره طیبه تشیع در زمان حضور نبىّ گرامى اسلام(ص) به ثمر نشسته و به همین جهت عدّه‌اى در زمان پیامبر به این عنوان معروف بوده‌اند؛ مثل: سلمان فارسى، ابوذر غفارى، و مقداد بن اسود.
گروهى از صحابه در زمان پیامبر اکرم(ص) با شنیدن آیات و روایات در امر امامت و ولایت و خلافت امام على(ع)، بعد از پیامبر خدا، به او اعتقاد پیدا کرده زعامت و امامت او را پذیرفتند و از ارادت‌مندان آن‌حضرت قرار گرفتند. این گروه از همان زمان به «شیعه على(ع)» معروف شدند. ابن ‏خلدون در این‌باره می‌نویسد: «جمعى از صحابه، شیعه على بودند و او را سزاوارتر از دیگران به خلافت می‌دانستند».[3]
همچنین گفته شده است: «گروهى از بزرگانِ صحابه، معروف به موالیان على(ع) در عصر رسول خدا(ص) بودند. از آن جمله سلمان فارسى است که می‌گفت: ما با رسول خدا بیعت کردیم بر خیرخواهى مسلمانان و اقتدا به على بن ابی‌طالب و موالیان او. و ابى سعید خدرى است که گفت: مردم به پنج کار امر شدند؛ چهار تا را انجام دادند و یکى را ترک نمودند. از او سؤال شد آنچه را که ترک نمودند چه بود؟ او در جواب گفت: ولایت على بن ابی‌طالب. از او سؤال شد آیا ولایت با چهار عمل دیگر واجب است؟ پاسخ داد: آرى. و ابوذر غفارى، عمار بن یاسر، حذیفة بن یمان، ذی‌الشهادتین خزیمة بن ثابت، ابی‌ایوب انصارى، خالد بن سعید بن عاص و قیس بن سعد بن عباد».[4]
طبق روایات نیز، پیامبر اکرم(ص) لقب «شیعه» را در حال حیاتشان به پیروان امیرمؤمنان علی(ع) عطا فرموده‌اند. مانند این‌که با اشاره به حضرت علی بن ابی‌طالب می‌فرماید: «وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ، إِنَّ هَذَا وَ شِیعَتَهُ لَهُمُ الْفَائِزُونَ یَوْمَ الْقِیَامَة»؛[5] به آن خدایى که جان من به دست قدرت او است که این (علی) و شیعه او در روز قیامت‏ رستگارانند.
برای آگاهی بیشتر و روشن شدن بحث نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:
1. «تعریف شیعه»، سؤال 6976
2. «حقانیت شیعه»، سؤال 1523

 

---

[1]. برای آگاهی از این دیدگاه‌ها ر.ک: رضوانى‏، على اصغر، شیعه شناسى و پاسخ به شبهات، ج ‏1، ص 39 – 41، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم، 1384ش؛ «فرقه‌های اساسی شیعه»، سؤال 922 

[2]. طباطبائى‏، سیدمحمد حسین، الشیعة فی الإسلام، ص 21، بیروت، بیت الکاتب‏، چاپ اول،  1999م‏؛ سبحانی، جعفر، الأضواء على عقائد الشیعة الإمامیة، ص: 17 – 18، قم، مؤسسه امام صادق(ع)؛ حکیم،  سید محمد باقر، الإمامة و أهل البیت النظریة و الإستدلال، ص 267، قم، المرکز الإسلامی المعاصر، چاپ اول، 1424ق. ‏

[3]. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون)، تحقیق، شحادة، خلیل، ج ‏3، ص 215، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1408ق.

[4]. کُرْد عَلی، خطط الشام، ج 5، ص 251، محمد بن عبد الرزاق، دمشق، مکتبة النوری، چاپ سوم، 1403ق. 

[5]. ابن عقده کوفی، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین(ع)، محقق، حرز الدین، عبد الرزاق محمد حسین، ص 219، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1424ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الأمالی، ص 251، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

www.islamquest.net

شبهه102

خلاصه پرسش

آیا دلایل و مستندات کافی برای اثبات تولد امام علی‌(ع) در کعبه وجود دارد؟ آیا تولد در کنار بت‌ها افتخاری به شمار می‌آید؟

پرسش

راوی حدیث تولد حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) در کعبه؛ شخصی است به نام یزید بن قعنب که تمام علمای علم رجال او را فردی کذاب دانسته که معتقدند او مشرک بود و مشرک هم از دنیا رفته باشد. لذا نمی‌توان این حدیث را پذیرفت، پس چرا شیعیان بر این باورند که حضرت علی(ع) در کعبه متولد شده است؟ علاوه بر اشکال سندی؛ دارای اشکالات محتوایی نیز هست؛ مانند: 1. حضرت علی(ع) ده سال قبل از بعثت به دنیا آمد. در آن زمان مسجد الحرام بتکده مهم اعراب بود و کعبه محل نگهداری بت‌ها. تمامی کسانی که به دور کعبه طواف می‌کردند بت‌پرست بودند؛ حال سؤال این است آیا فاطمه بنت اسد جزو بت‌پرستان بوده که برای عبادت به آن‌جا رفته بود؟ و در این صورت؛ تولد در کنار بت‌ها امتیاز محسوب می‌شود؟! 2. در بین اعراب این رسم وجود داشته که زنان در دوران حاملگی در خانه می‌ماندند و در جمع مردم حاضر نمی‌شدند؛ حال چگونه ممکن است فاطمه بنت اسد در آخرین لحظات بارداری به درون بتکده رفته باشد؟ 3. چرا در قرآن از این معجزه سخنی به میان نیامده است؟ و چرا خود حضرت علی(ع) حتی یک‌بار نگفته است من مولود کعبه‌ام؟ و اشکالات دیگر.

پاسخ اجمالی

با این‌که بت‌های بسیاری در داخل کعبه و اطراف آن قرار داده شده بود؛ اما نکته مهم این است که اعتبار کعبه از بت‌ها نبود، بلکه کعبه خود اعتبار بسیار و موقعیتی شگرف داشت. در همین راستا تولد در کعبه، فضیلتی است گران‌بها برای امام علی(ع) و مادرشان فاطمه بنت اسد که دلایل گوناگونی آن‌را اثبات می‌کنند، مانند: روایاتی از امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، نقلی تاریخی از یزید بن قعنب، اشعاری کهن که از امام علی(ع) به عنوان متولد در کعبه یاد کرده‌اند. و نقل متواتر این واقعه به‌ گونه‌ای که اندیشمندان بزرگ شیعی، تردیدی در این موضوع نکرده و افرادی؛ مانند حاکم نیشابوری (م 405ق) از بزرگ‌ترین راویان اهل سنت نیز به این تواتر تصریح کرده‌اند.
 

پاسخ تفصیلی

قبل از ورود به بحث، لازم است به نکاتی توجه شود:
1. امام علی(ع) دارای فضایل بسیاری است که در منابع شیعه و اهل سنت بیان شده، و حتی کتاب‌ها در این زمینه نوشته شده است. حال اثبات تولد امام علی(ع) در درون کعبه، بر این فضایل می‌افزاید، اما عدم اثبات آن، منافی فضایل دیگر نبوده و از شخصیت و مقام ایشان، کاسته نخواهد ‌شد.
2. تولد در کعبه، فضیلتی است گران‌بها برای ایشان و مادرش؛ فاطمه بنت اسد.
3. این‌که بت‌های بسیاری در داخل و اطراف کعبه قرار داده شده بود؛ ردی بر این فضیلت نیست؛ زیرا اعتبار کعبه از بت‌ها نبود؛ کعبه خود اعتبار بسیار و موقعیتی شگرف داشت و اعتبار بت‌ها از کعبه پایین‌تر بود.[1]
4. برخی از غیر شیعیان چنین اظهار می‌کنند که تولد در کعبه امکان نداشت و نمونه تاریخی ندارد. در پاسخ چنین افرادی باید گفت؛ منابع اهل سنت تولد حکیم بن حزام را نیز در کعبه می‌دانند: «حکیم بن حزام در داخل کعبه متولد شد و یک‌صد و بیست سال عمر کرد».[2]
این مطلب مورد اتفاق اهل سنت است و آنان بنابر این روایت، باید اصل وقوع چنین امری را بپذیرند.
البته بنابر اعتقاد شیعیان، این نقل صحیح نبوده و حکیم در کعبه متولد نشده است.[3]
 

شبهه38

پرسش : نسبت جمعیت شیعه به جمعیت مردمان کره زمین شاید هفتاد به یک باشد و همه نیز خود را محق می‌دانند. آیا ساده لوحانه نیست که ما خود را منتخب خدا بدانیم.

پاسخ :

ما اسلام و تشیع را حق می‌دانیم و سعی می‌کنیم حق‌گرا باشیم، نه این که الزاماً خود را منتخب خدا بدانیم، چرا که حالا معلوم نیست که خود ما چقدر مسلمان و شیعه باشیم.

بدیهی است که اگر «حق» تعریفی نداشته باشد و برای تشخیص آن نیز ملاک و معیاری وجود نداشته باشد، همین وضعیت پیش می‌آید و هر کسی خود را محق می‌خواند و اگر داوری و قضاوت لازم آید نیز ملاک‌های باطل محک تشخیص حق می‌شوند، ملاک‌هایی چون قدرت و اکثریت.

اگر به اندیشه‌های غربی توجهی کنید، همیشه چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم «قدرت» را ملاک «حقانیت» بر شمرده‌اند – همیشه حق با کسی است که دارای قدرت بیشتری است و می‌تواند خواسته‌اش را با زور محقق و نظرش را با زور القا نماید. البته تا نیم قرن پیش که به نفع‌شان بود، «اکثریت» را ملاک تشخیص «حقانیت» قرار داده بودند، اما از دوره‌ای که احساس کردند اکثریت در کشور خودشان و بالتبع اکثریت در جهان با صاحبان «قدرت»، سیاست‌ها و عملکردهای‌شان مخالف هستند، مدعی شده‌اند که دیگر «اکثریت» ملاک نیست و اساساً اکثریت نا مطلع نباید بیایند در یک امر تخصصی شرکت کرده و نظر بدهند، به ویژه در عرصه سیاست، ثروت  و قدرت.