مهدویت 12

پرسش

معانی نام‌های ولی عصر، بقیة الله، صاحب الزمان و مهدی چیست؟

پاسخ اجمالی

برای امام دوازدهم حضرت مهدی(عج) نام‌های بسیاری در روایات ذکر شده است که در این‌جا به توضیح مختصری در مورد دو نام یاد شده در پرسش خواهیم پرداخت:
1. ولی عصر
«عصر» به معنای روزگار است و  به همین معنا نیز خداوند در سوره عصر قسم یاد نموده است.[1] البته برای عصر معانی دیگری نیز؛ مانند زمان نزدیک به مغرب، فشردن، حبس و ... بیان شده است.
واژه «ولی» نیز گرچه دارای چند معنی در لغت عرب می‌باشد،[2] اما در این‌جا با توجه شواهد پیرامونی به معنای سرپرست می‌باشد. بنابراین معنای «ولی عصر» یعنی سرپرست زمان.
در تایید این معنا، مفضل بن عمر می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره معناى سخن پروردگار: «وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ»، پرسیدم، آن‌حضرت – در بیان بطنی از قرآن - فرمود: مقصود از این «عصر»، عصر خروج قائم(ع)است‏... .[3]
2. بقیة الله
«بقیه» به معنای آنچه از چیزی باقی می‌ماند می‌باشد.[4]
اما اینکه چرا به امام زمان(عج) بقیة الله می‌گویند، می‌توان گفت که استفاده از این لقب برای حضرتشان برگرفته از آیه 86 سوره هود است، آن‌جا که خداوند می‌فرماید: «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ»؛ آنچه خداوند براى شما باقى گذارده، برایتان بهتر است، اگر ایمان داشته باشید.
در همین راستا در روایتی می‌خوانیم:
اول سخنى که امام مهدی(عج) بر زبان می‌آورد این آیه شریفه است: بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ‏؛ یعنى اگر آگاه باشید، آنچه خدا ذخیره کرده و به کناری نهاده براى شما بهتر است. سپس می‌فرماید: «أنا بقیّة اللَّه فی أرضه‏»؛ منم آن باقیمانده سفیران پروردگار در زمین‏![5]
برای اطلاع از معانی صاحب الزمان و مهدی به نمایه‌های زیر مرتبط مراجعه نمایید.

---

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 4، ص 575،  بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. ر. ک: «معنای ولایت» 153.

[3]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 656، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.

[4]. لسان العرب، ج 41، ص 80.

[5]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 463، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.
--------------------------------------------------

پرسش

صاحب زمان کیست؟ اگر حضرت مهدی باشد آیا شرک نمی شود؛ چون صاحب زمین و زمان خداوند است.

پاسخ اجمالی

واژه صاحب در زبان عرب به معنای همراه، یار، دوست و هم عصر است، نه به معنای مالک که در فارسی متبادر به ذهن است. بنابر این صاحب الزمان یعنی کسی که همراه زمان است و در این عصر و زمان به سر می برد و چنین معنا و برداشتی از این واژه شرک نیست. شاهد این ادعا آیات قرآن است. آن جا که می فرماید: "ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی"؛ [1] هم روزگارتان گمراه نشده و به بیراه نرفته است. نیز: "وَ ما صاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ" [2] و این هم‏روزگارتان دیوانه نیست.

گذشته از این، حتی اگر منظور از این کلمه (صاحب) مالک هم باشد شرک نخواهد بود؛ چرا که مالکیت و مدیریت امام زمان در طول مالکیت خدای متعال است نه در عرض آن، مانند :" ... یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ...."؛ [3] اى کسانى که [به وحدانیّت خداوند] ایمان آورده‏اید! از خدا و پیامبر خدا و فرماندارانتان که از جانب خدا و رسول حکم دارند، اطاعت کنید... .

گفتنی است به اعتقاد شیعه ائمه (ع) به اذن خداوند ولایت تکوینی بر امور عالم دارند و این با اذن و اراده خداوند به آنها واگذار شده است.

[1] نجم، 2

[2] تکویر، 22

[3] نساء، 59.

----------------------------------------------------

معنای واژه مهدی

واژه «مَهدیّ» (به فتح میم) در لغت، اسم مفعول از ریشه «هَدَی یَهدِی» به معنای هدایت شده، که در اصل، «مَهْدُوی» بوده، و با تغییری که در آن صورت گرفته «مَهدِیّ» شده است.[1] و اسم فاعل از این ریشه «هادی» به معنای هدایت کننده است. بنابراین، واژه «مِهدیّ» (به کسر میم) که استعمال آن در میان برخی مردم رایج است صحیح نیست؛ زیرا در لغت عرب چنین وزنی برای این ریشه ثبت نشده است.

ناگفته نماند که نام «مَهدی» برای صاحب الزمان (عج)، با توجّه به روایات و مقام امامت آن حضرت، به معنای اسم فاعل، یعنی، «هدایت کننده» مردم نیز می آید؛ مانند این که از امام باقر (ع) سؤال شد که آیا شما مَهدى هستید؟ آن حضرت فرمود: همه ما [اهل بیت] به سوى خدا هدایت مى‏کنیم.[2]

به هر حال (چه اسم فاعل باشد و چه اسم مفعول)، تلفّظ صحیح، «مَهدی» (به فتح میم) است.

---

[1]. زبیدى واسطى، تاج العروس من جواهر القاموس‏، ج 20، ص 332، واژه «المهدی»؛ حمیری نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، نشر دارالفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول، 1420ق.

[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح، غفاری، علی اکبر و آخوندی، محمد، ج 1، ص 536، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.

www.islamquest.net